ကညီကျိာ် — Karen

တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဘၣ်ဃးခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဆါပနီၣ်ပာ်ဖှိၣ်သးအါမံၤ လၢအဘၣ်တၢ်ဒုးကဲထီၣ်အီၤ ခီဖျိဆူၣ်ချ့တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ အဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးခိၣ်နူာ်န့ၣ်လီၤ. ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအံၤ တမ့ၢ်ပှၤသးပှၢ်ထီၣ်အတၢ်အိၣ်သးညီနုၢ်ဘၣ်, ဒီးတၢ်အံၤ တမ့ၢ်တၢ်ဆါလီၤတံၢ်လီၤဆဲး ထဲတမံၤဘၣ်. လၢန့ၣ်အလီၢ်, တၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲ

တၢ်ကိးအခီပညီလၢ အပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး ဆူၣ်ချ့ တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ လီၤဆီလိာ်သးတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဆူးတၢ်ဆါသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပၣ်ဃုာ်ဒီး အဲ(လ)စဲမၢၣ် (ကတိၤတၢ်အုးထးသးပ့ၤနီၣ်တၢ်) တၢ်ဆါ (Alzheimer’s disease), သွံၣ်လဲၤတၢ်ဆူခိၣ်နူာ်တတုၤထီၣ်ဘး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ (vascular dementia), လူဝံၣ်ဖရိၣ်ထံ(န)ဂာ်သဟီၣ်အတၢ်မၤဘၣ်ဒိဟးဂီၤခိၣ်နူာ် (Lewy body)

ဒီးအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးန့ၣ် လီၤဆီလိာ်သးလၢ ပှၤတဂၤဒီးတဂၤဘၣ်ဆၣ် ညီနုၢ်န့ၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအံၤ မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး နသးတၢ်တူၢ်ဘၣ်, တၢ်တိၢ်န့ၢ်တၢ်, တၢ်ဆိကမိၣ် ဒီးသကဲာ်ပဝးန့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအံၤ ကဲထီၣ်သးသ့လၢ ပှၤတဂၤဘၣ်တဂၤဘၣ်ဆၣ် တၢ်အံၤကဲထီၣ်သးညီနုၢ်အါလၢ ဖဲသးနံၣ် 65 နံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.

လၢကီၢ်အီးစထြ့လံယါအပူၤန့ၣ်, ပှၤအါန့ၢ် 421,000 ဂၤအိၣ်ဒီး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်တခါ လၢအဒုးကဲထီၣ် ပှၤပိာ်မုာ်အတၢ်စူးကွံာ်သးအဂီၢ် ဒီးမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ် ခံခါတခါ လၢတၢ်သံတၢ်ပှၢ်ခဲလၢာ်အဂီၢ်လီၤ.

တၢ်လၢသုမၤအီၤသ့ လၢကမၤစှၤလီၤ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ အိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.

လၢဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါအကျိၤအကျဲလၢ တၢ်ကမၤဘျါကွံာ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအဂီၢ်ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကူစါယါဘျါ အတၢ်ဆါပနီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအိၣ်ဒီး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤတနီၤ အိၣ်မူအိၣ်ဂဲၤ ပှဲၤဒီးတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ ဒီးတၢ်လၢတၢ်ပှဲၤ ဖဲတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဆါဝံၤအါနံၣ်အလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ.

ပှၤဃုသ့ၣ်ညါမၤလိတၢ်ဖိ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ်အံၤ ဂဲၤလိာ်သကိးဝဲဒၣ် လၢတၢ်ကူစါယါဘျါအသီ လၢခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအဂီၢ်လီၤ.

တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤတဖၣ်

တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ လီၤဆီလိာ်သး လၢအဒုးကဲထီၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ အိၣ်ဝဲအါမံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်လၢအအိၣ်ဒီး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအါတက့ၢ်အဂီၢ်, တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤနီတဘျီဘၣ်.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ ကဲတၢ်ဟဲလီၤစၢၤန့ၢ်လၢမိၢ်ပၢ်အအိၣ်သ့ဝဲဘၣ်ဆၣ် တၢ်အံၤညီနုၢ်တကဲထီၣ်သးဘၣ်. နတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အံၤ ဒိသန့ၤထီၣ်သးလၢ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ

အတၢ်ကဲထီၣ်သးအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤသၢပူတပူဃၣ်ဃၣ် လၢအအိၣ်ဒီး အဲ(လ)စဲမၢၣ် (ကတိၤတၢ်အုးထးသးပ့ၤနီၣ်တၢ်) တၢ်ဆါအံၤ အိၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိ (မိၢ်ပၢ် မ့တမ့ၢ် ဒီပူၢ်ဝဲ) လၢတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်လၢအအိၣ်ဒီး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနၣ်က့, ဖဲလၢတၢ်အိၣ်သးအါမံၤအဂီၢ်တခီ တၢ်အံၤကဲထီၣ်သး ဖဲဟံၣ်ဖိဃီဖိတအိၣ်ဒီး တၢ်ဆူးတၢ်ဆါဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ပနီၣ် ဒီးတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ်လၢ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအဂီၢ်

မ့ၢ်လၢ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအံၤ ကဲထီၣ်သး ခီဖျိဆူၣ်ချ့တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအါမံၤ သ့ဝဲအဃိ, ပှၤတဂၤစုာ်စုာ် အတၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအီၤ လီၤဆီလိာ်သးန့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ် ညီနုၢ်န့ၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအံၤ မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး န -

တၢ်တိၢ်န့ၢ်တၢ်

ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကထံၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်အံၤကဲထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ လၢနကသ့ၣ်ထီၣ်ထီၣ် တၢ်အိၣ်သးလၢအကဲထီၣ်သးဖဲအပူၤကွံာ်တတိၢ်တလီၢ်တဖၣ်, တၢ်ဖိတၢ်လံၤအမံၤ ဒီးပှၤအမံၤအသၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကီခဲဒိၣ်န့ၢ်အလီၢ် လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်တိၢ်န့ၢ်တၢ်အသီတဖၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဆိကမိၣ်

နကထၢမံထၢမၣ်သးအါထီၣ်, အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီ လၢတၢ်သးစၢၢ်ဆၢ, တၢ်တိာ်ကျဲၤတၢ် ဒီးတၢ်ဘှါဆှဲ တၢ်ဂ့ၢ်ကီအဂီၢ်, ဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှးလၢကမၤလၢပှဲၤ တနံၤဘၣ်တနံၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်, ကတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဂီတၢ်ခဲလၢ ကဆိကမိၣ်ထီၣ် လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ် လၢအဘၣ်တဖျၢၣ် မ့တမ့ၢ် ကပာ်ဖျါထီၣ် နီၢ်ကစၢ်အဂီၢ်, ဒီးကတူၢ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ကခံကွၢ်တယာ်ကွၢ် တၢ်ဒ့ၣ်စၢၤတဖၣ်, တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤတၢ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ.

သးတၢ်တူၢ်ဘၣ်

နကထံၣ်ဘၣ်လၢ နနီၢ်ကစၢ်အတၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်သးသဟီၣ်လီၤစၢ် ဒီးတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်စှၤလီၤ, ဒုးကဲထီၣ် တၢ်သးဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်, တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ, ဒီးတၢ်သူၣ်ဒိၣ်သးဖျိး အိၣ်အါထီၣ် မ့တမ့ၢ် တတူၢ်ဘၣ်ဒ်သိးနနီၢ်ကစၢ်လၢာ်ဘၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

တၢ်သကဲာ်ပဝး

ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကစးထီၣ် ကတိၤတၢ် မ့တမ့ၢ် မၤတၢ် လၢတမ့ၢ်ညီနုၢ်နမၤအီၤတဖၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကစးထီၣ်အီၣ်ဃိတကဲဘၣ် ဒီးဟးဖဲခိၣ်ကတိၤ, ဒီးအိၣ်ဒီးတၢ်မံတၢ်ဂဲၤလၢ တၢ်မၤတံာ်တာ်အါထီၣ်န့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအကလုာ်တဖၣ်

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤလၢ အကဲထီၣ်သးညီနုၢ်ကတၢၢ်တနီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ -

အဲ(လ)စဲမၢၣ် (ကတိၤတၢ်အုးထးသးပ့ၤနီၣ်တၢ်) တၢ်ဆါ
သွံၣ်လဲၤတၢ်ဆူခိၣ်နူာ်တတုၤထီၣ်ဘး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ
လူဝံၣ်ဖရိၣ်ထံ(န)ဂာ်သဟီၣ်အ တၢ်မၤဘၣ်ဒိဟးဂီၤခိၣ်နူာ်
ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ ကဲထီၣ်သးလၢပှၤသးနံၣ် 65 နံၣ်အဖီလာ်
ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ လၢအဘၣ်ဒိတၢ်ကတိၤဒီးသကဲာ်ပသး
ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး လၢအဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီးတၢ်အိသံး
ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ လၢအဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး တၢ်ဆါဃၢ်
ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ လၢအကဲထီၣ်သးခီဖျိ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတလီၢ်လီၢ် (Chronic traumatic encephalopathy (CTE))

တၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ

တၢ်မၤကွၢ်တအိၣ်ထဲတခါဧိၤ လၢကတဲဘၣ်နၤ နအိၣ်ဒီး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ မ့တမ့ၢ် တအိၣ်အဂီၢ်ဘၣ်.

လၢန့ၣ်အလီၢ်, ကသံၣ်သရၣ်တဖၣ် ကမၤကွၢ် တၢ်သမံသမိးမၤကွၢ်လီၤဆီ အါကလုာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤကွၢ်အစၢသ့ၣ်တဖၣ် ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်

ဒ်သိးကကွၢ်ကပာ်ကွံာ် တၢ်ဆူးတၢ်ဆါတနီၤ, ဒီးဒ်သိးဘူးထီၣ်လၢ ကသ့ၣ်ညါဘၣ် တၢ်လၢအဒုးကဲထီၣ် န တၢ်ဆီတလဲတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ.

မ့တမ့ၢ်လၢ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်နးနးဘၣ်န့ၣ်, နပာ်ကယာ်လီၤနသးသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

မ့မ့ၢ်တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအဂၤ လၢတမ့ၢ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤဘၣ်န့ၣ်ဒီး, နစးထီၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ကူစါယါဘျါသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

ဖဲတၢ်မ့ၢ်ထံၣ်န့ၢ်လၢ နဒိးန့ၢ်ဘၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအခါ, နမ့ၢ်သ့ၣ်ညါဆိန့ၣ်, န ဘှါဆှဲအီၤအါန့ၢ်အန့ၢ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤဟဲဆူၣ်ထီၣ်

ပှၤတဂၤဒီးတဂၤ လဲၤခီဖျိဘၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ လီၤဆီလိာ်သးအဃိ နတၢ်ဆါပနီၣ်အတၢ်ဆီတလဲအကျိၤအကျဲန့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်လီၤလီၤဆီဆီ လၢနဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကအိၣ်ဒီးမုၢ်နံၤလၢညီန့ၢ်အလီၢ် ဒီးမုၢ်နံၤလၢကီန့ၢ်အလီၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ မ့ၢ်တၢ်အိၣ်သး အကဟဲဆူၣ်ထီၣ်တခါန့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအခီပညီမ့ၢ်ဝဲ နတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ် ယံာ်ထီၣ်န့ၣ် ကဟဲဆူၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကကဲထီၣ်သးချ့ချ့ မ့တမ့ၢ် လၢဆူညါအါနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.

နဆိကမိၣ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ ဒ်အအိၣ်ဒီးအပတီၢ်သၢပတီၢ် သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ အဆိကတၢၢ်တပတီၢ်

ဖဲခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤတဆံးတက့ၢ် မ့တမ့ၢ် အဆိကတၢၢ်တပတီၢ်န့ၣ်, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကလဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်ဆီတလဲလၢ နတၢ်ဆိကမိၣ် ဒီး တၢ်တိၢ်န့ၢ်တၢ် သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

တဘျီတခီၣ်န့ၣ် နကတဲတၢ်ကတိၤတထံၣ်တလီၢ်လီၢ်, တၢ်ကတိၤဖျၢၣ်ကျဲၣ်ကျီ မ့တမ့ၢ် ပာ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢအလီၢ်ကမၣ် အါန့ၢ်ဒံးနမၤအီၤလၢအပူၤကွံာ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဂဲၤပျုၢ်ဂဲၤဆှးအါထီၣ် လၢတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ် မ့တမ့ၢ် တူၢ်ဘၣ်လၢ သးသဟီၣ်လီၤစၢ်န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်ဆၣ်ပှၤလၢအိၣ်ဒီးခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ လၢအဆိကတၢၢ်တပတီၢ်အါတက့ၢ်အံၤ ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤလီၤအနီၢ်ကစၢ်သးသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. နီၢ်နီၢ်တခီ ပှၤဒ်အံၤတပတီၢ်အါဂၤန့ၣ် တအိၣ်ဒီး တၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤဘၣ်, မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် တတူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဆီတလဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဒုးကဲထီၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် လၢကလဲၤမၤကွၢ်သးအဃိန့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤလၢအဘၢၣ်စၢၤတပတီၢ်

ဖဲခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤဘၣ်ဒး မ့တမ့ၢ် အဘၢၣ်စၢၤတပတီၢ်အပူၤန့ၣ်, နသးတၢ်တူၢ်ဘၣ်, တၢ်တိၢ်န့ၢ်တၢ်, တၢ်ဆိကမိၣ်, ဒီးသကဲာ်ပဝး အတၢ်ဆီတလဲတဖၣ် ဟဲဆူၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးနးထီၣ် နတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ကမၤတနံၤဘၣ်တနံၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် ဒီးကကွၢ်ထွဲလီၤနနီၢ်ကစၢ်သးအဂီၢ်လီၤ.

ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကအိၣ်အါထီၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ ကသးစၢၢ်ဆၢ, ကနၢ်ပၢၢ်, ကဆိကမိၣ်ပဲာ်ထံနီၤဖး ဒီးဆဲးကျိးဆဲးကျၢတၢ်အဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကသးပ့ၤနီၣ်လၢ နကဘၣ်ကူသိး မ့တမ့ၢ် အိလုၢ်ထံဒ်လဲၣ် မ့တမ့ၢ် နတသ့ၣ်နီၣ် နဟံၣ်ဖိဃီဖိ မ့တမ့ၢ် တံၤသကိးတဖၣ်လၢာ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကလဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်ထၢမံထၢမၣ်, တၢ်သးဘၣ်တံာ်တာ်, သးတၢ်တူၢ်ဘၣ်အတၢ်ဆီတလဲတဖၣ် ဒီးတၢ်ဃုဆိတၢ်အ့ၣ်လိာ်ဆိးက့န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဆီတလဲလၢအဆူၣ်န့ၢ်အလီၢ်အံၤ အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ နကလိၣ်ဘၣ် တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ လၢပှၤဂၤအအိၣ် လၢဟံၣ် ဒီးလၢပှၤတဝၢပူၤန့ၣ်လီၤ.

ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤအလီၢ်ခံကတၢၢ်တပတီၢ်

ဖဲခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤနးနး မ့တမ့ၢ် လၢအလီၢ်ခံကတၢၢ်တပတီၢ်န့ၣ်, နတၢ်ဆါပနီၣ်တဖၣ် ကဆူၣ်ဝဲဒိၣ်နီၢ်မးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဆဲးကျိးဆဲးကျၢကတိၤတၢ်, ဟးလၢခီၣ်, ပၢၤဃာ်နနီၢ်ခိအတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤတဖၣ် မ့တမ့ၢ် အံးထွဲကွၢ်ထွဲ နနီၢ်ခိတၢ်ကဆှဲကဆှီတသ့လၢာ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နတသ့ၣ်နီၣ် ပှၤအဂၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲတဖၣ်လၢာ်ဘၣ် ဒီးဒုးအိၣ်ဒီး တၢ်တိၢ်န့ၢ်တၢ်အသီတဖၣ် တသ့လၢာ်ဘၣ်.

ဖဲအပတီၢ်အံၤန့ၣ်, နကလိၣ်ဘၣ် တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲ ဒီးတၢ်ကွၢ်ထွဲကဟုကယာ် တပယူာ်ဃီန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဘၣ်အိၣ်ဆိး ဖဲပှၤသးပှၢ်တၢ်ကွၣ်ထွဲအလီၢ် ဖဲလၢနကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ကွၢ်ထွဲပှဲၤဒီးကံၢ်စီလၢနကလိၣ်ဘၣ်အီၤအဂီၢ်လီၤ.

တၢ်ကူစါယါဘျါ ဒီးတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ

မ့မ့ၢ်အခဲအံၤန့ၣ်, တၢ်လၢအကမၤဘျါကွံာ် ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်.

ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့, တၢ်ကူစါယါဘျါတဖၣ် ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ အတၢ်တိစၢၤမၤစၢၤ ဒ်သိးကမၤလီၤတံၢ်နကအိၣ်မူဘၣ် ပှဲၤဒီးကံၢ်စီအဂ့ၤကတၢၢ် ဖဲနဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆါတခါအံၤအဂီၢ်အိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.

တၢ်လၢနၤ ဒီးပှၤလၢအိၣ်လၢနဃၢၤတဖၣ် မၤဝဲသ့ ဒ်သိးကမၤလီၤတံၢ်လၢ နကအိၣ်မူတၢ်အိၣ်မူလၢအဂ့ၤကတၢၢ် အိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ကူစါယါဘျါ ဒီးတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ
ပှၤလၢအိၣ်ဒီး ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤ

တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ

ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ ခိၣ်နူာ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဟးဂီၤတၢ်မၤစၢၤလီကျိၤ (National Dementia Helpline) အံၤ ဟ့ၣ်လီၤ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ, တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒီးတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤစဲၣ်နီၤ လၢအကလီဒီးပှဲၤဒီးတၢ်ခူသူၣ် လၢတနံၤ 24 နၣ်ရံၣ်, တနွံ နွံသီ, ဒီးတနံၣ် 365 သီန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်တအိၣ်ဘၣ်, တၢ်သံကွၢ်လၢအဆံးတအိၣ်ဝဲဘၣ်.

ဆဲးကျိးတၢ်မၤစၢၤလီကျိၤလၢ 1800 100 500, helpline@dementia.org.au မ့တမ့ၢ် dementia.org.au/helpline တက့ၢ်.